آزمایش‌های تشخیص بیماری‌های گوارشی: هلیکوباکتر پیلوری، سلیاک و IBD

آزمایش‌های تشخیص بیماری‌های گوارشی: هلیکوباکتر پیلوری، سلیاک و IBD

۱. مقدمه‌ای بر بیماری‌های گوارشی و اهمیت تشخیص

بیماری‌های گوارشی از جمله مشکلات شایع در سراسر جهان هستند که می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی، حساسیت‌های غذایی و اختلالات التهابی ایجاد شوند. تشخیص به‌موقع این بیماری‌ها نقش مهمی در مدیریت و درمان مؤثر آن‌ها دارد. در میان این بیماری‌ها، عفونت هلیکوباکتر پیلوری، بیماری سلیاک و بیماری‌های التهابی روده (IBD) از مهم‌ترین مشکلات گوارشی محسوب می‌شوند.

آزمایشگاه بیوتوبیولوژی ایران‌زمین در مشهد، با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن و روش‌های پیشرفته آزمایشگاهی، خدمات جامعی برای تشخیص بیماری‌های گوارشی ارائه می‌دهد. آزمایش‌هایی مانند تست تنفسی اوره، آزمایش خون و مدفوع برای هلیکوباکتر پیلوری، تست‌های سرولوژیکی و ژنتیکی برای سلیاک، و بررسی نشانگرهای التهابی برای IBD در این آزمایشگاه انجام می‌شود.

۲. آزمایش‌های تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری

هلیکوباکتر پیلوری یک باکتری مارپیچی‌شکل است که در معده انسان زندگی می‌کند و می‌تواند باعث زخم معده، زخم دوازدهه و حتی سرطان معده شود. این عفونت از طریق تماس مستقیم یا مصرف آب و غذای آلوده منتقل می‌شود و معمولاً در کودکی ایجاد شده اما در بزرگسالی عوارض خود را نشان می‌دهد.

روش‌های تشخیصی رایج شامل:

• تست تنفسی اوره (UBT): این روش غیرتهاجمی از طریق اندازه‌گیری میزان دی‌اکسید کربن در بازدم بیمار پس از مصرف اوره‌ی نشاندار، حضور باکتری را مشخص می‌کند.
• آزمایش آنتی‌ژن مدفوع: یکی از روش‌های دقیق برای شناسایی پروتئین‌های مربوط به هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع است.
• آزمایش خون (سرولوژی): بررسی آنتی‌بادی‌های ضد هلیکوباکتر در خون، اما این روش کمتر از تست‌های دیگر دقت دارد.
• آندوسکوپی و نمونه‌برداری (بیوپسی): اگر پزشک به زخم معده یا التهاب شدید مشکوک باشد، ممکن است برای بررسی مستقیم معده و انجام تست‌های مولکولی از این روش استفاده کند.

۳. آزمایش‌های تشخیص بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی است که در اثر حساسیت شدید به گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) ایجاد می‌شود. در افراد مبتلا، مصرف گلوتن باعث التهاب شدید روده باریک و آسیب به پرزهای جذب‌کننده مواد مغذی می‌شود.

مهم‌ترین آزمایش‌های تشخیصی سلیاک عبارت‌اند از:

• آزمایش خون (تست‌های سرولوژیک): بررسی آنتی‌بادی‌های خاص مانند آنتی‌بادی ضد ترانس‌گلوتامیناز (tTG-IgA و tTG-IgG) و آنتی‌بادی اندومیزیال (EMA-IgA).
• تست ژنتیکی: بررسی وجود ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 که در بیماران مبتلا به سلیاک دیده می‌شوند.
• بیوپسی روده باریک: در صورت مثبت بودن تست‌های خون، برای تأیید تشخیص، ممکن است نمونه‌ای از دیواره روده برداشته شود و آسیب‌های ناشی از سلیاک بررسی گردد.

۴. آزمایش‌های تشخیص بیماری‌های التهابی روده (IBD)

بیماری‌های التهابی روده شامل کرون و کولیت اولسراتیو هستند که هر دو موجب التهاب مزمن در دستگاه گوارش می‌شوند. این بیماری‌ها اغلب با اسهال مزمن، درد شکمی، کاهش وزن و خستگی شدید همراه‌اند.

مهم‌ترین روش‌های تشخیصی برای IBD شامل:

• آزمایش خون: بررسی نشانگرهای التهابی مانند CRP (پروتئین واکنشی C) و ESR (نرخ رسوب گلبول‌های قرمز).
• آزمایش مدفوع: بررسی کالپروتکتین و لاکتوفرین مدفوع که نشان‌دهنده التهاب در روده هستند.
• آندوسکوپی و کولونوسکوپی: مشاهده‌ی مستقیم التهاب و زخم‌های روده و نمونه‌برداری از بافت‌های مشکوک.
• تصویربرداری پزشکی: MRI و CT اسکن روده‌ها برای بررسی وسعت التهاب.

۵. تفاوت بین بیماری‌های گوارشی مشابه

گاهی علائم بیماری‌های مختلف گوارشی شبیه به هم هستند و تشخیص آن‌ها بدون آزمایش‌های دقیق دشوار است. جدول زیر تفاوت بین این بیماری‌ها را نشان می‌دهد:

۶. اهمیت تشخیص به‌موقع بیماری‌های گوارشی

تشخیص زودهنگام بیماری‌های گوارشی از طریق آزمایش‌های مناسب، می‌تواند:

• مانع از عوارض جدی مانند زخم معده، سوءتغذیه و سرطان‌های دستگاه گوارش شود.
• فرایند درمان را سریع‌تر و مؤثرتر کند.
• از پیشرفت بیماری و نیاز به جراحی جلوگیری کند.
• کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.

۷. نتیجه‌گیری و توصیه‌های پایانی

بیماری‌های گوارشی اگر به‌موقع تشخیص داده نشوند، می‌توانند به مشکلات جدی مانند سوءتغذیه، خونریزی داخلی و سرطان‌های گوارشی منجر شوند. آزمایشگاه بیوتوبیولوژی ایران‌زمین در مشهد، با ارائه طیف گسترده‌ای از تست‌های تخصصی، به بیماران کمک می‌کند تا مشکلات گوارشی خود را به‌دقت شناسایی و مدیریت کنند. اگر علائمی مانند درد مزمن شکم، سوءهاضمه، اسهال طولانی‌مدت یا کاهش وزن بی‌دلیل دارید، توصیه می‌شود هرچه سریع‌تر با پزشک مشورت کرده و آزمایش‌های تشخیصی لازم را انجام دهید.